काठमाडौँ, पुस १७ । २०७२ सालमा गएको भुकम्पबाट क्षति पुगेको ऐतिहासिक रानीपोखरी पुनःनिर्माणका लागि काठमाडौँ महानगरपालिकाले चौथो पटक बोलपत्र आह्वानको तयारी गरेको छ ।
भूकम्प गएको तीन वर्ष बितिसक्दा पनि रानीपोखरी कहिले पुनःनिर्माण हुने भन्ने विषय अझसम्म अन्योलमा परिरहँदा कामपाले बोलपत्र आह्वानको तयारी गरेको हो । भूकम्प गएकै वर्ष माघ महिनामा राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीले रानीपोखरी पुनःनिर्माणको शुभारम्भ गरेको भए पनि निर्माण कार्यले भने अहिलेसम्म पनि गति लिन सकिरहेको छैन ।
कामपाले पहिलो पटक बोलपत्र आह्वान गरी पुनःनिर्माण गर्दा आधुनिक सामग्री प्रयोग गरेको भन्दै चौतर्फी रुपमा विरोध आएपछि निर्माण कार्य रोकिएको थियो । त्यस्तै दोस्रो पटक बोलपत्र आह्वान गरे पनि कामपाको माग अनुसार बोलपत्र प्राप्त नभएकाले काम अगाडि बढ्न सकेको छैन् ।
तेस्रो पटक आह्वान गरिएको बोलपत्रमा निर्माण कम्पनीले कामपाले तोकेको भन्दा बढी रकम देखाएपछि रद्द भएको थियो । कामपाले रु १२ करोड ६६ लाख तय गरे पनि निर्माण कम्पनीले कामपाले निर्धारण गरेको भन्दा ११ प्रतिशत बढी रकम लाग्ने जनाएको कामपाका प्रवक्ता ईश्वरमान डङ्गोलले बताए ।
यसै साताभित्र रानीपोखरी पुनःनिर्माणका लागि चौथो पटक बोलपत्र आह्वान गर्ने तयारी कामपाले गरेको छ उनले भने– आशयपत्र पेश गर्ने समय यस अघिको जति लामो हुनेछैन । निर्माणका लागि इच्छा देखाएका कम्पनीले तोकिएको भन्दा बढी रकम देखाएपछि कामपा चौथो पटक निर्माणको तयारीमा जुटेको हो ।
यही पुस १० गते राष्ट्रिय पुनःनिर्माण प्राधिकरणले आगामी तिहारसम्ममा रानीपोखरी निर्माणको काम सकिने बताए पनि त्यस किसिमको वातावरण देखिँदैन । कामपा र पुरातत्व विभागबीच सकारात्मक समन्वय हुन नसक्दा पुनःनिर्माणले गति लिन सकेको छैन ।
भूकम्प जानुअघि रानीपोखरीको स्वरूप जस्तो थियो सोही अनुरूप निर्माण कार्य छिटो गर्न समयसमयमा सम्पदाप्रेमी र राजनीतिक दलका प्रतिनिधिले कामपाका प्रमुख र उपप्रमुखलाई ज्ञापनपत्र पनि पेस गरेका छन् । पुनः निर्माणसम्बन्धी विवाद सुल्झाउन गत वर्ष पुस १३ गते गठन गरेको विज्ञ समूहले कामपालाई प्रतिवेदन बुझाउने क्रममा प्रताप मल्लकालीन शैलीमा निर्माण गर्न कुनै समस्या नहुने सुझाव दिएको थियो ।
प्रताप मल्लले छोरा चक्रवर्तीन्द्र मल्लको निधनपछि रानीको चित्त बुझाउन वि.सं १७२७ मा रानीपोखरीको निर्माण गराएको शिलालेखमा उल्लेख गरिएको छ । पोखरीको बीचमा त्यसैबेला बालगोपालेश्वर मन्दिर स्थापना गरिएको हो । प्रताप मल्लले छोरा चक्रवर्तीन्द्रको नाममा पाँच वर्ष लगाएर निर्माण सम्पन्न गरेका थिए ।
बालगोपालेश्वर मन्दिरको स्वरूप ग्रन्थकूट शैलीको थियो । यसको प्रमाण हाल मन्दिरको चारैतर्फको प्रवेशद्वारमा राखिएको ढुङ्गाद्वारा निर्मित संघारले पनि पुष्टि गर्दछ ।
उक्त कुरा प्राप्त पुरानो मन्दिरको शैलीको ‘स्केच’बाट पनि प्रष्ट हुन्छ । पोखरीमा १०८ तीर्थको जल हालिएको इतिहासकार बताउँछन् । प्रताप मल्लले निर्माण गर्दा पोखरीको चारैतिर चारवटा मन्दिर स्थापना गर्न लगाएको पाइन्छ ।
जसमध्ये उत्तर–पश्चिम कुनामा शक्तिसहितको भैरवको मन्दिर, उत्तर–पूर्व कुनामा भैरवको मन्दिर, दक्षिण–पूर्व कुनामा देवीको मन्दिर र दक्षिण–पश्चिममा सोह्रहाते गणेश स्थापना गरेको देखिन्छ ।
भूकम्प र अन्य कारणले भत्किएका ऐतिहासिक सम्पदा पुनःनिर्माणको काम पहिलो प्राथमिकतामा रहेको कामपा प्रमुख विद्यासुन्दर शाक्यको भनाइ छ । यसै क्रममा ऐतिहासिक धरहरा पुनःनिर्माणका लागि यही पुस १२ गते प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले शिलान्यास गरेका छन् ।
धरहराको निर्माणका लागि दुई वर्षको समय लाग्ने पनि सोही अवसरमा जनाइएको छ । भूकम्पले नै क्षति पुगेको काष्ठमण्डप निर्माणका लागि क्षमा पूजा गरी धार्मिक रूपमा निर्माणको काम अगाडि बढाइएको छ ।