–राजेन्द्र प्रसाद पाठक
बि.सं.२०७२ साल बैषाख १२ गतेको महाभुकम्पका कारण हज्जारौं मारिए हजारौं घाइते भए । लाखौं घरवार बिहीन भए । यो प्राकृतिक प्रकोपलाई राज्यले सम्बोधन गर्ने घोषणा सरकारबाट भैरहँदा लाखौं लाखको आँखामा हर्षका आँसु बगे होलान् । बिस्मातको आँसुलाई प्रतिस्थापन गर्न सफल भएको त्यो क्षणले निरञ्तरता भने पाउन सकेन । हाम्रो देश नेपालमा यस अघि सबै जसो मुद्घाहरु राजनैतिक रंगमा पोतिएका हुन्थे । तर यो भने नहोस् भन्ने चाहना समस्त तिनै करोड जनतामा थियो । तर दुर्भाग्य यसो हुन सकेन । यो प्राधिकरण गठनसँगै यसलाईसमेत राजनैतिक अनुमोदनले छोडेन । पिडीत प्रमाणीकरण गर्ने देखी लाभग्राही बन्नसमेत दलको प्रतिनिधी बन्न सक्नेलाई नै पहिले अनुमोदन गरियो । फल स्वरुप वृद्घ असहायहरु यसको चपेटामा परे । गुनासोका नाममा बिरोधका आवाजहरुलाई मत्थर पार्न जाल फ्याकियो तर गुनासो कहिल्यै सम्बोधन हुनै सकेन । अब त यो प्राय असम्भव जस्तै भैसकेको छ ।
तात्कालीन प्राधिकरण प्रमुख युवराज भुषाललाई यसको बारेमा सोधनी गर्दा भने हामीले वडा, नगरमा नै प्राबिधिक खटाएका छौं त्यहींबाट समन्वय गरेर आफ्नो घरको सर्वे गराउनुहोस् केही समस्या आए हामीलाई सम्झनुहोस् भन्ने सहज उत्तर त दिन उनी चुक्दै चुक्दैनथे । तर यो सबै प्रक्रिया पुरा गर्न प्राय सबैले सक्दै सक्दैनन् । यदी सक्नेले मेलो मेसो मिलाई हाल्यो भने पनि बिभिन्न बहानामा मुल बिषय बस्तुबाट उम्कनेसम्मका धृष्टता पुरा गर्न उनी सफल भएको देखिन्थे । उनी यस बिषयमा कुनै कर्मकाण्डी पुरोहित भन्दा कम थिएनन् । सबै बिबरणहरु उनलाई कण्ठष्त थियो तर ठोस उत्तर र समस्याको निराकरण गर्नेसम्मको आधारभुत योजना भने उनीसँग थिएन । कसैले कंक्रिट जवाफ माग्यो भने बिभिन्न बहानामा अन्यलाई काम सुम्पिएर भाग्न भने सफल देखिन्थे ।
अर्कौ रोमाञ्चकारी दोषारोपण गर्न उनी चुक्दै चुक्दैनथे । त्यो हो प्राधिकणलाई परेको कानुनी दुर्बलता । यसैलाई देखाएर आफ्नो दोषसमेत छिपाउन सक्ने योग्यता भएका प्रमुख थिए उनी । अझै अर्को रोमाञ्चक कार्यशैलीका कारण पनि उनी बिख्यात यिए । त्यो भनेको सम्पुर्ण कार्यकारी भुमिकामा भुषालहरु मात्रै नियुक्त गर्नसमेत सफल भएका थिए । त्यो किसिमको पारिवारीक अपनत्व र गोत्रियभाव अर्को उनको बिषेशता नै थियो भन्दा फरक नपर्ला । नाम नबताउने सर्तमा आन्तरिक कर्मचारीको भनाई अनुसार बिदाका दिनमा उनी प्राय गरी फिल्डमा जाने प्लान बनाउने र आफु निकटष्त कर्मचारीलाई समेत उनले ससुराली मावली र आफन्तजन भेटघाट गर्ने सम्मको रुट मिलाएर फिल्ड खटाउन सहमती दिन्थे भन्न केही सुत्र चुकेका छैनन् । जसका कारण एक पन्थ दो काज भन्ने उखान चरितार्थ होस् । आफ्नाले भत्ता , सुविधा र गाडी समेत पाउने र साँप पनि मरोस लट्ठी पनि नभाँचियोस् भन्ने उनको प्रवल चाहना भएको ठहर हुन्छ । बिभिन्न ब्यानर पोष्टर सहितको डिस्प्ले बोर्डले सजिएको मञ्च र खाना, खादा, खाजा सहितको त्यो तामझामले दाताहरुको आँखामा सजिलैसंग छारो हाल्न सम्म सकिन्थ्यो । अझै भन्ने हो भने सुनियोजित उत्तर भन्दा बाहिर जानै नचाहने उनको बानीले पक्का कर्मचारी शैली उनमा झल्कीएको थियो । यदी कोही कसैले थप प्रश्न गर्न चाहे जस्तो भान हुन गयो भने रोक्ने र अवरोध गर्ने सम्मको कर्मचारी खटाईनुले पञ्चायतकालमा राजाको सवारीमा देखिएको झझल्को आउथ्यो । अर्को रोमाञ्चकारी काम गर्न उनी चुक्दै चुक्दैनथे । त्यो हो मिडीयाका सामु उनको नाटकीय हाउभाउले त झनै महान कलाका हस्ती चार्ली च्याप्लीन भन्दा कम देखिदैन थिए । सायद उनले कलाकारीतामा लागेको भएता पनि ठुलै सफलता हात पार्न सक्ने थिए । यसले के देखाएको छ भने बिगतमा बिभीन्न मिडीयाले अलापे जस्तो रामचन्द्र पौडेलको सम्धी भएकै कारण मात्र उनलाई त्यहाँ भर्ती गरिएको नहोस् । उनी आफै भित्रका अब्बल दर्जाका कलाकार थिए भन्दा उती सारो फरक पर्ने देखिदैन ।
अझै अर्काे रोमाञ्चक बिषय त अर्को छ । बि.सं. १९९० सालको भुकम्पमा त सरकारले खासै ठुलो अनुदान जनतालाई दिइएको थिएन त भनिन्छ तर त्यत्तिबेला श्री ३ जुद्घ संशेर महाराजले दिएको अनुदानले धेरैले जग्गा जमिनसमेत जोडेका थिए । आँखिर त्यसो हुदा पनि जनता नै सम्पन्न भएका थिए । जनता बलिया भए दरवार बलियो रहन्छ भन्ने श्री ५ पृथ्वीनारायण शाहाको भनाई चरितार्थ भएको थियो । तर प्राधिकरणका तात्कालिन प्रमुख भने जनतालाई दिएको राहत रकम खोसुवा र फिर्ता गर्ने कानुन बनाएर बिरत्व कायम गर्नमा नै तल्लीन बन्न सकिएन भन्नेमा नै चिञ्तित थिए । यसले पनि उनी यस बिषयमा भने धेरै नै बिक्षिप्त भएका थिए । हाल सम्म पनि प्राधिकरणको आँखामा पर्न नसकेकाहरुले घर बनाई सकेका भए सहजै त्यस्ता घरहरुलाई पास गरेर अनुदान रकम भुक्तानी गर्न सहज कानुन बनाउनु भन्ने सम्माननिय प्रधानमन्त्रीको भनाईलाई समेत बेवास्ता गरेर आ–आफ्नै पक्षपोषणमा प्राधिकरण्का तात्कालिन प्रमुख लागी परिरहेका थिए भन्दा जती बायस भएको लाग्न सक्दछ त्यो भन्दा पनि गज्जवको यथार्थ खोजी गरे लुकाउन सक्ने अवस्थामा स्वयं सि.ई.ओ. समेत थिएनन् ।
कथंकदाचित केही घरहरु निर्माण भए भने पनि त्यस्ता निर्माणहरु जनताकै ईच्छा शक्ति र आवश्यकताकै कारण मात्र बनेका हुन भन्दा फरक नपर्ला । यस संस्थामा फिल्डमा खटेर काम गर्नेहरु भन्दा टेबुलमा जम्नेहरुको संख्या नै अत्याधिक भएको सहजै अनुमान लगाउन सकिन्छ । यस संस्थाको कार्यालय भित्र अवलोकन गर्ने हो भने त्यो दृष्य जो कोहीले सजिलै आँकलन गर्न सक्दछ । त्यहाँ कम्प्युटरमा तास र अन्य गेम खेलेर गाडीमा सयर गरेर र मिटीङ्ग, सेमिनार एटेण्ड गरेर ढुकुटी दोहन गर्नेहरु नै हावी भएको देखिन्छ । बिशेष गरी नेताहरुकै आफ्ना आफन्तहरु नै त्यहाँका जागिरेहरु भएकै कारण यसो हुन गएको होला । अझै भनौं भने कागजी कार्यक्रम, तालिम, गोष्ठी, यात्रा, भत्ता आदिमा करोडौं अरबौं रकम खर्चिएर समय कटाउनेहरुकै बाहुल्यता बढी भएको यस संस्थामा सेवाग्राही कुनै पनि समस्या लिएर पुगी हाले भने एउटाले अर्कालाई, अर्कोले अर्कालाई देखाएर पन्छिने काममा त्यहाँका कर्मचारीहरु अन्तका भन्दा माहिर नै देखिन्छन् । अझ गाउँ गाउँमा खटिएका इन्जिनियरहरुबाट त जनता अत्यन्तै पिडीत भएका छन् । खुलेआम खर्च र घुष माग्नेको केही कमी छैन भन्दा पनि हुन्छ ।
त्यसैले यो पुर्ननिर्माण प्राधिकरण निर्माणका लागी नभएर निरीह जनताको हाड मासु खानमै ब्यस्त भए जस्तो महसुस हुन थालेको छ । यदी यसरी सरकारी स्तरबाट अनेकन आश्वासन नआएका भए सायद जनताले आ– आफ्ना गच्छे अनुसारको वासस्थान बनाई सक्ने थिए होला तर सरकारले तय गरेको संस्थाकै अकर्मण्यताका कारण सहज हुन सकिरहेको छैन । आसे आसिन्छ निमेके मासिन्छ भन्ने नेपाली उखान यहाँनेर चरितार्थ भएको महसुस आज भैरहेको आजको अबस्थामा पुर्व सफल सि.ई.ओ. समेत रही सकेका सुशिल ज्ञवालीलाई सरकारले पुर्ननियुक्ति दिलाए पाश्चात उनले गर्दै गरेका निर्णयहरु भने केही अब्बल देखिंदै छन् । त्यस मध्यमा छुटेका , लाभग्राही सुचिमा नपरेका, बिभिन्न राजनैतिक कोपभाजनमा परी जबरजस्त छुटाईएकाहरुलाई लक्षित गरेर सरकारले दिएको गुनासो दर्ता गर्ने म्याद भित्र भएका कुयाकलापहरुलाई समेत बिगतको नेतृत्वले बेवास्ता गरीरहेको यस्तो विषम् परिस्थितीमा शुसिल ज्ञवालीको नेतृत्वले स्थानिय निकायलाई नै यस्ता गुनासाहरु प्रमाणीत गर्ने सम्मको अधिकार प्रत्यायोजन गर्नुले पिडित जनमानसमा आसाको सञ्चार हुने निश्चित छ । केही आसा र भरोषा सहित जनताले भनुु्न् कि अरु भन्दा शुसिल ज्ञवाली नै अब्बल रहेछन् । अस्तु !
