काठमाडौँ, ११ साउन । एक व्यक्तिले एक वा सोभन्दा बढी क्षेत्रमा एकैपटक उम्मेदवार हुन पाउने विगतको व्यवस्थालाई ‘प्रतिनिधिसभा सदस्यको निर्वाचन सम्बन्धमा व्यवस्था गर्न बनेको विधेयक, २०७४’ ले हटाएको छ । व्यवस्थापिका–संसदमा सो विधेयकको दफा १४ मा एउटै व्यक्ति दोहोरिन नपाउने व्यवस्था गरेको हो ।
पहिलो निर्वाचित हुने प्रणाली अनुसार हुने निर्वाचनमा एक व्यक्तिले एक पटकमा कुनै एक निर्वाचन क्षेत्रका लागि मात्र उम्मेदवारी दिन सक्नेछ सकिने कुरा सो दफामा उल्लेख गरिएको छ । एक भन्दा बढी क्षेत्रमा उम्मेदवारी दिने व्यक्तिको उम्मेदवारी निर्वाचन आयोगले रद्द गर्नेछ । यस्तै, प्रत्यक्ष प्रणालीतर्फका उम्मेदवारले समानुपातिक प्रणालीतर्फको बन्द सूचीमा समावेश हुन पाउने छैन । समानुपातिकतर्फ एक उम्मेदवार एकभन्दा अन्य दलका तर्फबाट बन्दसूचीमा समावेश हुन नपाउने व्यवस्था ल्याएको छ ।
उक्त विधेयकमा प्रत्यक्ष निर्वाचनमा उम्मेदवार हुन मनोनयन दर्ता गर्ने मितिसम्ममा र समानुपातिक प्रणालीतर्फ बन्द सूची पेश गर्ने मितिसम्ममा पच्चीस वर्ष उमेर पूरा गरेको हुनुपर्ने प्रस्ताव गरिएको छ । संविधान बमोजिम वर्तमान संसद्को कार्यकाल आगामी माघ ७ गतेसम्म भएकाले तोकिएको समयभित्र निर्वाचन गराउन सरकारले यो विधेयक पेश गरेको हो । विधेयकको दफा ७२ मा दुवै प्रणालीमा हुने उम्मेदवारले निर्वाचनमा दलले खर्च गर्न पाउने रकमको हद आयोगले तोकी नेपाल राजपत्रमा प्रकाशन गर्ने प्रस्ताव गरेको छ । विधेयकमा निर्वाचनमा मतदाताले कुनै पनि उम्मेदवारलाई मत दिन नपाउने व्यवस्था गरेको छ ।
मतदाताले कुनै पनि उम्मेदवार वा दलप्रति समर्थन छैन भनी मतदान गर्न सक्नेछ भनि दफा ७६ मा भनिएको छ । विधेयकमा मतगणना पूरा हुनुअघि मतपत्र नोक्सान वा मतगणनास्थलको अनधिकृत कब्जा भएमा सम्बन्धित आयोगले मतदान केन्द्रको मतदान रद्द गरी पुनः मतदान गराउने उल्लेख छ । संविधानबमोजिम प्रतिनिधि सभाको २७५ संख्याका लागि १६५ प्रत्यक्ष र ११० समानुपातिक प्रणालीबाट चयन गरिनेछ ।
सरकारले संविधानबमोजिम नयाँ प्रतिनिधिसभाको निर्वाचन क्षेत्र निर्धारणका लागि आयोग समेत गठन गरिसकेको छ । सो आयोगले कार्यारम्भ भएको मितिले ४५ दिनभित्र प्रतिवेदन दिइसक्नुपर्नेछ । संविधानसभाबाट व्यवस्थापिका–संसदमा रुपान्तरित हालको संसद् ६०१ सदस्यीय छ तर संविधानसभाको निर्वाचन अघिको प्रतिनिधिसभामा २०५ सदस्यीय रहेको थियो ।
