लेखक-शोभा कटवाल,ओखलढुंगा

गएको मंसिर २० गते नेपाली सेनाका मेजरसँग विवाह
बन्धनमा बाँधिएकी २२ वर्षीय लतासा
क्षेत्रीको हत्या/आत्महत्याको खबर सुनेर निकै
स्तब्ध भएँ । घट्ना हत्या वा आत्महत्या जे भए पनि पारिवारिक सम्बन्धकै कारण एउटा कलकलाउँदो उमेरकी महिलाको ज्यान गएको छ, त्यो पनि अनाहकमा । यतिबेला लतासाका आमा बाबुको पीडा यहाँ शब्दमा बयानै गर्न सकिदैन ।
एक जना शिक्षित महिलाको राजधानी काठमाडौंमा घरेलु
हिंसाका कारण ज्यान गएको छ । निश्चय पनि यो सभ्य भनिएको समाजका लागि चुनौति हो । छोरी मान्छेले समाज र आफन्तको डरले जस्तोसुकै यातना सहेर बस्नुपर्छ भन्ने मान्यता विरुद्ध विद्रोह हो । मैले हिंसा गरेको छैन क्यारे भनेर महिला हिंसा
विरुद्ध मौन स्विकृति जनाउनेहरू ठाडो चुनौति हो ।
जे नहुनु थियो त्यो भईसकेको छ । जीवन भन्दा ठूला
कुरा केही होइन पनि गईसकेको ज्यान फर्काउन
सकिदैन । लतासाको घट्नाका दोषीले हदैसम्मको
कानुनी सजाय पाउनै पर्छ, यसमा दुईमत रहेन ।
निश्पक्ष छानविन भयो भने अपराधीले पक्कै सजाय पनि
पाउला । तर महिलामाथि हुने हिंसा यतिले मात्रै रोकिदो रहनेछ ।
यसअघि आफ्नै श्रीमतीको हत्या गर्ने
नेपाल प्रहरीका एक उच्च अधिकारीलाई
पनि सजाय भएको केही वर्षमै अर्को हाइप्रोफाइल
घट्ना भएको छ । चर्चा नआएका यस्ता अनगिन्ती घट्ना
दिनहुँ भईरहेका छन् जुन यहाँ उल्लेख गरिरहनै पर्दैन ।
विष लाई रोपेर अमृत फल्दैन
यहाँ कसैलाई आरोप प्रत्यारोप गर्न खोजिएको किमार्थ होइन । तथापि
हामी नानीहरुलाई सानैदेखि दिने
गरेको गलत स्कूलिङले महिला हिंसा निम्त्याएको छ ।
छोरी मान्छेलाई सानैदेखि अर्काको घर जानु पर्छ भनेर यसो
गर उसो नगर भन्ने आदेश दिन्छौं । किशोरवस्था पुग्दा नपुग्दै
श्रीमानलाई खुशी पार्नु पर्छ । सासु
ससुरालाई यसरी खुशी राख्नु ।
श्रीमानका आफन्तलाई नचिढाउनु भन्ने जस्ता कुरा
सिकाउँछौं । जे पनि सहनुपर्छ भन्दा ज्यानै जाने गरेका यस्ता घट्ना
बग्रेल्ती छन् ।
लतासाको जसको विवाह भएको सात महिनामा ज्यान गुम्यो ।

छोरीलाई त्यस्तो आदेश दिने आमाबाबुले छोरालाई अर्काको
छोरीलाई जीवन संगिनी बनाएर
ल्याएपछि उसको इज्जत गर्नुपर्छ भनेर किन सिकाउँदनौं ।
जसरी आफ्नो छोराले केटी
साथीसँग कुरा गर्नुलाई स्वाभाविक रुपमा लिइन्छ,
बुहारीले पनि आफ्ना साथीसँग बोल्नु
अन्यथा होइन भन्न किन सिकाइदैन । कलेज पढ्न
गएकी बुहारी ११ बजेको सट्टा १२ वा १
बजे आउनु नै अपराध होइन भनेर छोराहरुलाई किन नसिकाउने ?
कहिले काँही काम विशेषले ढिलोचाँडो हुन्छ भन्ने बुझ्न
पनि किन नसकेको ? छोरा मान्छे जति ढिलो आए पनि हुने तर
छोरीको हकमा मात्रै किन लागु हुन्छ यो समाजको
बन्धन ?
समान आर्थिक–समाजिक हैसियत भएका परिवारबीचको
वैवाहिक सम्बन्धमा तुलनात्मक रुपमा कम तनाव देखिन्छ । यसको
सन्देश के हो भने पैसा र प्रतिष्ठा हेरेर गरिने विवाहले
कहिलेकाँही समस्या ल्याउने देखिदो रहेछ । ज्वाँई
सम्पत्तिवाला, शक्तिशाली वा प्रतिष्ठित छ भने
माइती पक्षले आफ्नै छोरीको कुरालाई
वेवास्ता गरेको घट्नाहरु पनि छन् ।
प्रत्येक बाबा आमाले विवाह भएर गएकी
छोरीको पीडा बुझ्न कोशिस गर्नुपर्दछ भन्ने
पाठ लतासाको घट्नाले पनि सिकाएको छ ।छोरिले पीडा पोख्ता
शंका भए पछि आमाबाबुले अग्रसरता देखाउनु पर्दछ । समाजले के
भन्ला, प्रतिष्ठित भएकै कारणले हिंसा सहेर बस्नु हुँदैन । बरु
छोरीको सबै कुरा सुनीसकेपछि ज्वाईको पनि
कुरा सुन्ने र दुबै पक्षलाई सम्झाउनु बुद्धिमानी हुन्छ ।
कुनै कारणले सम्बन्ध टिक्ने नसक्ने अवस्थामा पुगिसकेको छ भने ब्रेक हुने सल्लाह सुझाप दिनुपर्छ ,आत्महत्या वा
हत्यासम्म पुग्नु भन्दा ।
माइती जाँदा ‘घरमा मिलेर बस्नु’ भन्ने र घरमा आउँदा
बस्नै नसकिने अवस्था आयो भने पक्कै अनिष्ट निम्तिन्छ । आखिरि
ढोका थुनेर कुटेपछि बिरालो पनि त आक्रमण गर्छ ।
गल्ती, कमजोरी छ तुरुन्त सच्याउन
आग्रह गर्नुपर्दछ । गल्ती गर्ने पक्षलाई ट्रयाकमा
आउने गरी सम्झाउनु पर्छ ।
जे भए पनि समाज वा आफन्तको डर वा अन्य कुनै पनि कारणले
ज्यान जानै अवस्था आउनै दिनुहुँदैन । र, यसका लागि
छोरीलाई ज्वाई रिझाउन सिकाए जस्तै छोरालाई
बुहारी सिझाउन सिकाउनु आवश्यक छ । अनि मात्रै
हुन्छ, नारी–पुरुष एक रथका दुई पाङ्ग्रा ।