राजेन्द्र प्रसाद पाठक
पूर्वकाल देखी नै समाजमा जम्मा दुई प्रकारका मानिसहरुको बाहुल्यता रहँदै आएको छ । एक खालका मानिसहरु समाजको विकाश दु्रत गतिमा हुनु पर्दछ भन्ने सोचका साथ अगाडी बढ्न कोशिस गर्दछन् भने अर्का खालकाहरु भने परापूर्व काल देखी जसरी चलि रहेको थियो सोही अनुरुप नै जाँदा अनुकुल हुन्छ भनी ठान्नेहरु बिचको टकराव नै सामाजिक र राजनैतिक ब्याबस्था परिवर्तनको प्रमुख कारक हो ।
राजनैतिक परिभाषामा यसलाई यथास्थितीबादी र परिवर्तनकारी शक्तिका रुपमा परिभाषीत गरिएको छ । जस्ताको तस्तै रहनका लागी र साधारण जीवन यापन गर्न गराउनका लागी श्रम शक्ति र संम्भावनाहरुको ठुलै चाँजो पाँजो मिलाई रहनु पर्दैन । सामान्य लगानीबाट पनि बाँच्न र बचाउन सकिन्छ । यो भनेको जसो तसो चलाव भन्ने भाव र कर्मले उत्प्रेरित छ । तर देश र समाजको नितान्त परिवर्तनका लागी भने श्रम , शक्ति , लगानी , र थप संम्भावनाको खोजी गरिनु जरुरी छ । त्यसका लागी रचनात्मक सोच शैली र यसो गर्दा आई लाग्न सक्ने जाखिम समेतको आँकलन गरेर त्यसको समेत उचित ब्यावस्थापन गर्न सक्ने क्षमता राख्नेहरुको बिचको चरम् धु्रबिकरण विना ठुलै परिवर्तनको खाका कोर्न सकिंदैन ।
हाम्रो जस्तो देशमा कुनै पनि दल वा राजनैतिक वाद संम्वाद र बिचारधाराहूरुले यस खालको प्रतिनिधित्व गर्न सक्षम भएनन् । जसरी कम्यूनिष्टहरुले आफुलाई पूर्ण परिवर्तनकारी शक्ति हो भनेर घोषणा सम्म गर्न भ्याएका छन् । उनिहरु बिच पनि चलाव र बद्लाव यि दुई प्रकारका धारण भएकाहरुको मिश्रण रहेको पाईयो । त्यसैकारण कुनै पनि दल बल र नाम मात्रको सैद्धान्तिक समुहले परिवर्तन ल्याउन सक्ने होईन रहेछ । जुनसुकै सिद्धनन्तका आडमा आएको होस् ब्यक्ति आफै भित्र परिवर्तनको शंखघोष हुनु जरुरी रहेछ भन्ने सवालको छिनोफानो सहित हाल आएर यस्ता किसीमका दुई वर्गहरु छुट्टिन थालेका छन् । चाहे राजनितीमा होस् चाहे प्रशासनमा परिवर्तनकारी सोच राख्ने र उचित वातावरण मिल्दा लागु समेत गर्न सक्नेहरुको विउ सम्म बच्दा पनि जनमानसले ठुलै परिवर्तन भएको महशुस गर्न पाउने रहेछन् । यसको ज्वलन्त उदाहरणका रुपमा पूर्व उर्जा मन्त्री जनार्जन शर्मा र बिद्युत प्राधिकरणका निर्देशक कुलमान घिसिङ्ग बिचको तादम्यताले बर्षैां देखी बिद्युत संकट झेल्न बाद्य भएका जनताले तत्काल राहत महशुस गर्न सक्ने परिवर्तन आएको छ । यसै गरी श्वास्थ क्षेत्रमा पनि केही बदलावका लागी युवा मन्त्री गगन थापाको अथक प्रयास जारी थियो । यसै गरी कर्मचारीतन्त्रको विकृती केलाएर शुद्धिकरणका लागी पूर्व सामान्य प्रसाशन मन्त्री लाल बावु पंण्डितको ठुलै योगदान थियो । यसरी नै पूर्व उर्जा मन्त्री गाकर्ण बिष्टको आँटलाई पनि कम आँकलन गर्न मिल्दैन । यि सबै कामको लेखा जोखा जनताको स्तरमा रही रहन सक्यो भने मात्र आगामी नेतृत्व सहि आउन सहयोग मिल्नेछ ।
त्यसैले यथास्थितीवादी र परिवर्तनकारी शक्ति बिचको चरम् संघर्षबाट नै एउटा उच्च स्तरको ध्रुबिकरण संम्भव छ जहाँ कुनै पनि दल बल र सिद्धान्त हाबी नभएको होस् । जुनसुकै दल र सिद्धान्तबाट चुनाव जितेर आएता पनि देश र समाजको परिवर्तन चाहनेहरु बिचको एकता नै आजको आवश्यकता हो भन्ने कुराले अबका दिनहरुमा महत्व राख्दछ । अन्यथा मुलुकको बिकाश संम्भव छैन भन्ने बिषयमा दुईमत नरहला । बिस्तारै बिस्तारै मिलेर शासन सत्ता चलाउँ र मिलेरै खाउँ भन्ने चाहना राख्नेहरु बिच फाटो आउन थालेको छ । बिगतमा यस्ता ब्याबहार देखाउने बिच पनि टकराव शुरु भएको छ । “मैं खाउँ मैं लाउँ , सुख सयल वा मोज म गरुँ ,मैं बाँचुं मैं नाचुं , अरु सब मरुन दर्वलहरु , भनी दाह्रा धस्न्याँ , अबुझ शठ देखी छक परी , चिता खित्का छाडी अभएसित हाँस्यो मरी मरी” लेखनाथ पौड्यालको कविताले यस मर्मको सान्र्दभिकता औंल्याएको छ । मिली भगतहरुको एक दिन पर्दाफास हुने नै छ । बनाउने र बिगार्ने बिचको तादम्यता हुनै सक्दैन । त्यसै कारण यि दुई वर्ग बिच चरम् ध्रुबिकरण हुँदैछ । त्यस बिचबाट प्राप्त उपलब्धिले मात्र देश र समाजको बिकाश अवस्वंभावी छ ।
अबका दिनहरुमा कुनै पनि दल र पार्टी बिशेषबाट अलग भएर यस्तो परिबर्तनकारी शक्तिको निर्माण हुन्छ । दल र पार्टीको साख जोगाउनकै लागी भए पनि यस्ता ब्यक्ति बिशेषको खोजी शुरु भै सकेको छ । अन्यथा दल वा संगठन बचाउन सक्ने अवस्था रहँदैन । अबका दिनमा सिद्धान्तले समेत खासै महत्व राख्दैन । किन की कुनै पनि बिचार र सिद्धान्त बिशेषले मात्र परिवर्तन ल्याउन सक्ने होईन रहेछ । यथार्थमा परिवर्तनका खातिर ब्यक्ति बिशेषको चाहना र ईच्छा शक्ति नै महत्वपूर्ण हुने रहेछ भन्ने कुरामा जनमानस कन्भिन्स भै सकेको छ । युवा सोचमा आएको परिवर्तनका साथै जेन तेन चलाव र बद्लाव बिचमा आउँदै गरेको चरम् स्तरको ध्रुबिकरणले मात्रै देशको सच्चा परिवर्तन संम्भव छ । अस्तु ।
