राजेन्द्र प्रसाद पाठक
समतामुलक समाजको सांङ्केतिक शाब्दिक अभिब्यक्ति हो समाजबाद । समाजउन्मुख राष्ट्रिय पुँजीको परिचालन र त्यसले उत्पादन गरेको बस्तुको समानुपातिक , समतामुखी बितरण प्रणालीलाई पुर्ण रुपमा आत्मसाथ गर्दछ समाजवादले । यसले गरिवीको परिकल्पना समेत गरेको छैन । न कि उच्च धनाढ्यको समेत । सिर्फ उच्च मध्यम वर्गिय र मध्यम वर्गिय समाजको मात्र परिकल्पनाले समाजमा हुन सक्ने आर्थिक असमानता र त्यसले पार्न सक्ने सामाजिक कुप्रभावबाट संधै समाजलाई बचाई राख्नु यसको प्रमुख बिशेषता हो ।
समाजवादका परिकल्पनाकारले असमान सामाजिक प्रकृतिलाई न्यूनिकरण गर्नकै लागी भनेर यो श्वप्न संसारको परिकल्पना गरेको हुन सक्दछ । त्यसैले सम्यवादी सामाजीक राजनैतिक पद्धतीका परिकल्पनाकार कार्लमाक्र्सले समेतआफ्नो बिचारलाई साकार रुप दिन सक्ने प्रथम श्रेणीको रुपमा स्विकार गरेका छन् । वर्गिय समाजलाई जोड्ने रसायनका रुपमा समाजवादलाई स्विकार गरिनु आफैमा उच्च आदर्श भएता पनि यि सबै वाद प्रतिवादहरुलाई मानविय गुण , चरित्र र मनोविज्ञानसंङ्ग जोडेर ब्याख्या बिष्लेषण गरिनु पर्ने जरुरी देखिन्छ । त्यसैले स्व.बि.पी.कोईरालाको समाजवादी धारले नेपाल एउटा कृषिप्रधान देश भएका कारण एउटा किसानको घरमा एकहल गोरु , एउटा दुध दिने गाई , किसानको आफ्नै खेतबारी र घाम पानी छल्ने झुपडी मात्रै भए पनि एउटा घर होस् भनेका थिए । त्यो नै त्यती बेलाको सामाजीक समानताको कडी थियो । तर त्यती नै बेला उनको बिचारसंङ्ग मेलखाने जायजेथा भएकाहरु देश भरिमा पाँच देखि दश प्रतिशत जनसंख्या मात्र थियो होला । देशका संम्पूर्ण जनतालाई यो लेभलमा पु–याउन सक्नुमा नै आफ्नो समाजवादी परिकल्पना साकार हुनु हो भन्ने उनि ठान्दथे होला । तर चुनौति अहिलेको भन्दा जटिल थियो । आफु सरकारमा पुग्दा समेत सरकारी श्रोत साधनले नब्बे प्रतिशत जनता जो अर्काको हलिया , कमैया , चाकरवाकर बन्दा समेत एकछाक मिठो मसिनो खानु । एक आङ कपडा लाउनु दुर्लभ नै मानिन्थ्यो । यि सबैको उन्मुक्ति दिलाउनु अत्यन्तै कठिन थियो । उन्मुक्ति दिएर पनि सरकारले उनिहरुको ब्याबस्थापन गर्न गराउन सक्ने अवस्था थिएन । जो हलिया र बंधुवा मजदुर थिए उनिहरु पखेटा काटेर पिंजडामा थुनिएका पंक्षी समान थिए । साहुको घर छोडेको दिनबाट उनिहरुको पेटमा चारो पर्ने अबस्था थिएन । देशको संम्पूर्ण श्रोत साधनका धनी उनै दश प्रतिशत नै थिए । बाँकी सबै तिनै श्रोत साधन परिचालन गर्ने जैविक साधनका रुपमा मात्र परिचालीत हुन्थे जसरी खेतीपातीमा जनावरहरुको परिचालन गरिन्थ्यो । यही परिपाटी फरक रुपमा देश ब्यापी लागु हुँदै गर्दा हाल सम्म सामाजीक क्रान्ति सफल हुन नसकेको निष्कर्षमा अभियन्ताहरु पुगेका छन् ।
आध्यात्म अनुसार समेत मानव देव र दानवको फ्यूजन हो । जसरी कवी शिरोमणी लेखनाथ पौड्याल भन्छन् । मै खाऊँ मै लाऊँ सुखसयल वा मोज म गरुँ , मै बाँचु मै नाँचु अरु सब मरुन दुर्वलहरु , भनि दाह्रा धस्न्याँ अबुझ शठ देखी छक परि , चिता खित्का छाडी अभयसित हाँस्यो मरी मरी । काल जतीसुकै खित्का छाडेर मरी मरी हाँसोस् तर मानव निस्चिन्त छ की संसारको सबै सुख मेरा लागी मात्र होस् । मृत्युपर्यन्त नाम शिवाय केही साथमा लैजान नसक्ने किटान हुँदा समेत यो अहँकार रुपी दानवीय भावनाबाट मुक्ति नपाउने एउटै मात्र कारण भनेको मानविय गुण र चरित्र नै यसै दानवीय स्वभावसंङ्ग अन्र्तनिहीत छ । अब भन्नुहोस् की समतामुलक समाजको परिकल्पना कसरी साकार हुन सक्दछ ? जसरी कार्लमाक्र्सले साम्यवादी समाजमा पुग्ने पहिलो खुड्कीलोका रुपमा समाजवादलाई स्विकार गरे त्यसरी नै सत्ताको हालीमुवाली लिने खुड्कीलोको रुपमा मात्र समाजवाद शब्दलाई स्विकार गर्न सकिन्छ । विचारकको विचारको रुपमा यसको गर्भ रह्यो तर यसको जन्म हुन नपाउँदै मृत्यु भै सकेको छ । जन्म संस्कार नमनाउँदै मृत्यु संस्कार मनाई सकिएको समाजवादको ब्याख्या बिष्लेषण नै मानविय स्वाभाव अनुकुल थिएन त्यसैले यसको नजन्मदै मृत्यु भयो भन्दा फरक नपर्ला ।
अब पुनः बिषय प्रसंङ्ग तर्फ मोडिदै गर्दा जब बि.स.२००७ सालको क्रान्ति पाश्चात देशमा राजनैतिक परिवर्तन भयो । त्यस परिवर्तन देखी बि. स. २०६३ सम्मको परिवर्तनले जनतालाई दिएको खास उपलब्धि भनेकै चुनावमा भोट हाल्ने सम्म मात्र हो भन्दा फरक नपर्ला । लोकतन्त्रका नाममा पुनः शोशक सामन्तहरु नै सकृय हुनु र उनिहरुकै चाँजो पाँजोमा देश जगडीनु आफैमा एउटा बिडम्बना शिवाय बाँकी के हुन सक्ला ? यसो भन्दै गर्दा स्वयं पंक्तिकार समेत लोकतन्त्रकै लागी लडेको र जेल नेल खाएकै क्याडर हो तै पनि बदलिदो ब्याबस्थाले दिएको हण्डर र हैरानीका कारण यसो भन्न बाध्य भएका छौं । लोकतन्त्रमा समेत उनै शोसक र सामन्त प्रवृत्ती भएकैहरु नेताका रुपमा दरिंदै जानु शुभ संकेत होईन । अनेकन धन्दा गरेर देश र जनताको शोषण गर्नेहरु नै पार्टीका पृय पात्र हुन पुगेका छन् । हिजो लोकतन्त्रकै बिरुद्धमा आई लाग्नेहरु आज यसका मसिहा बनेका छन् । उनकै खटन पटनमा होनहार कार्यकर्ता र सर्वसाधारण जनता बस्न बाध्य पारीएको छ । जनताको औषधोपचार गर्ने अस्पताल आफै मृत्युशैयामा छ । जनताको कृर्षी औजार कारखाना दशकौं अघि बन्द भै सक्यो । जनताको खाद्य संस्थान जिउनु न मर्नुको अवस्थामा गुज्री रहेको छ । नेपालको पहिलो र एक मात्र पोर्डल्याण्ड सिमेन्ट फ्याक्ट्री हिमाल सिमेन्ट सधैका लागी बन्द भयो । हेटौंडा सिमेन्ट र उदयपुर सिमेन्ट बन्द हुने अवस्थामा पुगेका छन् । सबै सरकारी चिनी मिल बन्द भै सके । सरकारी स्वामित्वको भृकुटी कागज कारखाना कौडीको मुल्यमा बिक्री गरियो । बाँसबारी छाला जुत्ता कारखानाको समेत सोही हाल भयो । सरकारी औषधी उद्योगले पानी समेत पिउन पाएन । आज बाईस सय प्रतिशत सम्म बढी मुल्य तिरेर सर्वसाधारण औषधी खान बाध्य भएका छन् । यसैगरी यातायात संस्थान , साझा यातायात , ट्रलिबस , टिम्बर कर्पोरेसन , नेशनल ट्रेडिङ्ग सरकारी बिद्यालय , सरकारी कलेज र युनिर्भिर्सटी सम्मको यही हाल छ । पार्टीका ट्रेड युनियन र बिद्यार्थी युनियनको कमाई खाने भाँडो भयो यि यस्ता हिराका भण्डारहरु । भिल्लको दिमागले मोती जहारत कहाँ ठम्याउन सक्छ र ?आज गरीब र धनीको पढाईको स्तर समेत फरक हुन गएको छ । यस्तो असमान बिकाशले कसरी समतामुलमक समाजको कल्पना गर्न सक्दछ जनता प्रश्न गर्न चाहन्छन् ?माथी उल्लेखित् यस्ता अनगिन्ती सरकारी संस्थानहरुले निजीकरणका नाममा यो दुर्गती भोग्नु प–यो । यस संङ्ग संङ्गै जनताका समेत दुर्गतिका दिन शुरु भएर आज सम्म आई पुग्दा देश नै बन्धक बन्नु पर्ने अवस्था कस कस्का कारणबाट भयो ? यसको फेहरिस्ता कसले बुझाउने हो आज जनता जान्न चाहन्छन् ।
त्यसैले समतामुलक समाज बनाउनका लागी यि यस्ता उत्पादन गर्ने कल कारखाना र संस्थानहरु मार्फत निजी क्षेत्रलाई चेक एण्ड ब्यालेन्स गर्ने र आवश्यक परे काउन्टर समेत दिनका लागी भनेर सरकारी लगानीमा खोलिएका संघ संस्थाहरुलाई एकाएक बन्द गर्नेले कसरी समाजवादको परिकल्पनालाई साकार पार्न सक्ला ? यो अत्यन्तै सतही र बिचारणीय कुरो छ । के जनता बुझ्दैनन् भन्ने भ्रममा नेताहरु भएकै कारण यस्ता लज्जास्पद घोषणाहरु पटक पटक भएका हुन त ? होईन भने यस्ता बकम्फुस्य बात सुन्ने समय जनतालाई छैन । अबका दिनहरुमा समेत यस्तै हावादारी भाषण कलाले मात्र जनता झुक्याई रहन्छौं भन्ने भाव नेतृत्वमा पैदा भएको हो भने यो धेरै समय सम्म टिकाउ रहन सक्दैन । संधै भरी जनता यस्तो हार स्विकार गरेर बस्न सक्दैनन् र मिल्दैन पनि ।त्यसैले जनताको हारमा रमाउने नेताहरुलाई परास्त गरेर जितको हिप हिप हुर्रेको पर्खाईमा जनता रहेको कुरा यही लेख मार्फत जानकारी गराउन चाहन्छु । अस्तु !
