– राजेन्द्र प्रसाद पाठक
जनताद्वारा जनताकै लागी गरिने शासन पद्धती नै प्रजातन्त्र हो । उल्लेखित हरफ महान् प्रजातन्त्रप्रेमी अमेरिकी राष्ट्रपती अब्राहम लिंकनको हो । साँच्चिकै यसो भैदिएको भए प्रजातन्त्रको उचाई कति चुलिन्थ्यो होला ? जनता कति सुखी र खुशी हुन्थे होला ? देशको उन्नती कति हुन्थ्यो होला ? त्यसै आज अमेरिका संमृद्ध भएको होईन रहेछ ! वि.सं. २००७ साल फागुन ७ गते आजकै दिन नेपालमा पनि राणा शासकको एकलौटी जहानियाँ शासन पद्धतीको जनताद्वारा बिधीवत् अन्त्य भएको घोषणा गरिएको थियो । यस हिसाबले यो ६८ औं प्रजातन्त्र दिवस हो । आजका शासकहरु जती खुशी ब्यक्त गरी रहेका होलान् त्यती नै खुशी ब्यक्त गर्न जनता सकी रहेका छैनन् । हामी लेखकहरु समेत जनताकै पक्षमा उभिएका छौं । यसका धेरै लमतन्य कारणहरु छैनन् । जुन उद्देश्यले जनता र सिङ्गो देश दर्जनौं पटक आन्दोलित भयो, हजारौं मारिए । लाखौं लाख जनता घाईते अपाङ्ग भए । लाखौंको घरवार बिग्रीयो । राज्यले खरवौंको सम्पती गुमायो ।
झण्डै सात दशक लामो अबिच्छीन्न संघर्षले यही शाश्वत पद्धती अंङ्गीकार गरेको हो त ? हजारौंको जीवन आहुती यसकै लागी हो त ? देशमा घटेको दर्जनौं हिंसात्मक आन्दोलनले नेतृत्वको यही ब्यवहारलाइ अनुमोदन गर्ला त ?
जनताको हैसियत बेहालमा परिणत भयो । करोडको हाराहारीमा युवाशक्ति प्रवासी जीवन यापन गर्न बाध्य भएका छन् । साँच्चिकै यो देश पिडीत र प्रवासीको मात्र झैं लाग्दछ । यती हुँदा समेत जनताको समस्या ज्यूंका त्युं रहनु आफैमा प्रजातन्त्र हुन सक्ला र ? आजको प्रमुख सवाल यही नै हो । यो सवाल र अवस्थाको अन्त्य नभए सम्म न त देशले प्रजातन्त्र पाउँछ , न त जहानियाँतन्त्र नै गुमाउँछ । यो उच्चकोटीको जन सवालको अन्त्य गर्ने अठोट सहितको शासकको उदयको पर्खाईमा जनता अझै सम्म लालायित नै छन् । शायद यसको जन्म भै नसकेर नै होला ? प्रजातन्त्रको उपमा दिने किसीमको धेरै खेतीहरु भए ति कसैले पनि वास्तविक प्रजातन्त्रको फल जनतालाई चखाउन सकिरहेका छैनन् । उल्टै जहानियाँतन्त्रको बिबिधीकरण भएको जस्तो मात्रै लागी रहेको छ ।
सात साल अगाडी राणाहरुको एकलौटी जहानियाँ शासन पद्धती थियो । जे जती जनताहरु पिडीत भएका थिए मात्रै राणहरुबाट नै भएका थिए । तर आज आएर धेरै त्यस्ता उपराणाहरुको दिनानु दिन यदयले जनताको शोषणमा बिबिधीकरण मात्रै भएको अनुभुती यत्रतत्र फैलिरहेको छ भन्दा फरक नपर्ला ? प्रजातन्त्र आफैमा सक्षम जन प्रतिनिधीहरुको शासन ब्यवस्था हो जसले जनताको र देशका हित बाहेक अरु कुरा जान्दैन । अझै देशको मात्र हित त क्रुर शासकले समेत संरक्षण गर्दछ । किन की देश नरहे शासन सत्ता नरहने सवालमा यसो गरिएको हो । तर जनताको विशुद्ध हित गर्ने भनेको प्रजातान्त्रिक शासकले मात्र हो भन्दा रत्तीभर फरक पर्ने छैन । आफ्नै जहान परिवाद्वारा मात्र जनतामा शासन गर्ने पद्धती नै जहानियाँतन्त्र हो ।
आवधिक चुनावद्वारा प्रतिनिधि चयन गर्ने र सोही जन प्रतिनिधिद्वारा जन चाहना अनुरुपको शासन गर्ने बिधी नै प्रजातन्त्र हो । तर हाम्रो देशमा चुनावमा आ–आफ्ना परिवार र नातेदारलाई मात्र प्रतिष्पर्धा गराउने र आ– आफ्नैलाई मात्रै चयन गराउने । उती नभए समानुपातिक बिधी अपनाएर आफ्नैलाई मात्र चयन गर्ने पद्धतीको मेलो मेसो मिलाएरै आफुलाई प्रजातान्त्रिक यौद्धा भन्नेहरुको बिगबिगीले कति दिन सम्म यो कथित प्रजातन्त्र थेगिएला त ? देउवा जहानियाँतन्त्र , दाहाल जहानियाँतन्त्र , कोईराला जहानियाँतन्त्र ,के.सी. गौतम , मोहाबिक्रम , पोख्रेल , पौडेल , नेपाल , खनाल हुदै पुन , घर्ती , बि.क., परियार पासवान सम्म आई पुग्दा अझ नाम थर नखुलेकाहरु समेत आ– आफ्नै जहान परिवार र त्यत्तीले भ्याएन भने गोरु बेचेको साईनो सम्बन्ध र अघोषित जहान रखौटीहरु भन्दा माथी उठ्न नसक्नु कति सम्मको निर्लज्जता हो ? जनता आ–आफैले टुङ्गो लगाउन सक्ने भैसकेका छन् । अझै दलित , उत्पीडीत , सिमान्तकृत , महिला , अपाङ्ग र जनजाती कोटामा समेत आ–आफ्नै घर परिवार भित्रकालाई नै पार्न सक्नु उनिहरुको बहादुरी सम्झनेले अब पनि प्रजातन्त्रको दुहाई दिईरहँदा जनता आवाक हुनु भनेको सम्पुर्ण मानव सभ्यताकै उपहास गर्नु शिवाय अन्य केही हुन नसक्ला ?
के यही अवस्थाको स्थापनाका लागी शहिदको वलिदानी भएको हो त ? देश क्षतविक्षत गराईएको यस्तै शासन पद्धतीको लागी हो त ? झण्डै सात दशक लामो अबिच्छीन्न संघर्षले यही शाश्वत पद्धती अंङ्गीकार गरेको हो त ? हजारौंको जीवन आहुती यसकै लागी हो त ? देशमा घटेको दर्जनौं हिंसात्मक आन्दोलनले नेतृत्वको यही ब्यवहारलाइ अनुमोदन गर्ला त ? नेताको आ– आफ्नै परिवार र आफन्त भित्रै रुमल्लीई रहने शासन पद्धतीलाई कहिले सम्म प्रजातन्त्र मानी रहन सकिएला ? राणा र राजाको चाहीं जहानीयाँतन्त्र हुने तर नेताको चाहीं रत्तीभर राणाको भन्दा नबदलिएको अवस्थालाई नै प्रजातन्त्र भनिरहनु पर्ने हो ? के जनता अझै आवाज बिहीन भएकै हुन् त ? के जनता अझै चाकडी र चाप्लुसीमै विश्वास गरी रहेका छन् त ? अब कती दिनसम्म लेखकहरु मात्रै आवाज बिहीनहरुको आवाज बनी रहन सक्लान् ? त्यसैले जनता एक पटक जाग्नै पर्दछ । आफ्नो वास्तविक प्रजातन्त्रको खोजी गर्नु पर्दछ । जहानियाँतन्त्र सदाका लागी अन्त्य गरिनु पर्दछ । अस्तु !
