काठमाडौँ, साउन १ । केही वर्षदेखि नेपालमा धान, मकै, गहुँ, जौ, फापर र कोदोजस्ता अन्नबालीको आयात बढ्दै जान थालेको छ ।
कृषि, भूमि व्यवस्था तथा सहकारी मन्त्रालयले उपलब्ध गराएको तथ्यांक अनुसार आव २०७४/०७५ को जेठ मसान्त (११ महिना) भित्र रु ४१ अर्ब ३२ करोडको अन्न आयात भयो । उक्त अवधिमा करीब रु एक करोड ६४ लाख बराबरको स्वदेशी अन्नबाली निर्यात भएको छ ।
आव २०७३/०७४ मा रु ४० अर्ब १४ करोडको ती बाली आयात भएको मन्त्रालयसँग अभिलेख रहेको छ । यस अवधिमा ती बालीको निर्यात भने नगण्य रुपमा करीब रु तीन करोड बराबरको भएको वरिष्ठ तथ्यांक अधिकृत रामकृष्ण रेग्मीले बताए ।
आव २०७२/०७३ मा भने रु ३९ अर्ब बराबरको अन्नबाली आयात भएको थियो । हजारौँ वर्षअघिदेखि धान विश्वको एक प्रमुख अन्नबालीका रुपमा विकास भएको मानिएको छ । वैज्ञानिक नाम ओरिजा सेटिभाले परिचित यो वनस्पति वैदिक साहित्य एवं पुरातात्विक उत्खनन् अनुसार पुरानो उत्पादित बालीका रुपमा लिइएको छ ।
नेपालमा करीब १५ लाख हेक्टर जमीनमा यसको खेती हुने गरेको छ । विश्वको लगभग ९० प्रतिशत धान एशियामै उत्पादन र खपत गरिन्छ । चामल एशियाको एक प्रमुख खाद्य पदार्थ हो । आकाशे खेती, समय समयमा बीउ, मल, बिजनको अभावजस्ता कारणले पनि यी बालीको उत्पादनमा कमी आउने गरेको कृषि मन्त्रालयका सहसचिव डा योगेन्द्र कार्कीको भनाइ छ ।
विगत दुई वर्षको धान उत्पादनभन्दा अहिले करीब १० लाख मेट्रिक टन धानको उत्पादन वृद्धि भई ५२ लाख मेट्रिक टन पुगेको भएपनि जनसंख्या वृद्धिलगायत कारणले आयात बढेको छ । मकै, जौ, फापर र कोदोको राम्रो उत्पादन नेपालको पहाडी क्षेत्रमा हुुने गर्दछ ।
बीउ नपाइँदा खाद्य संकट बेहोरिरहेका दुर्गम पहाडी जिल्लाहरु यो वर्ष थप संकटमा पर्न सक्ने अवस्था सिर्जना भएको छ । बीउ अभावमा मुलुकमा खाद्यान्न संकटको समस्या तथा मूल्यवृद्धि चुलिने सम्भावना रहन्छ– अर्थशास्त्री राधेश्याम मालाकारले भने ।
खाद्य सुरक्षासम्बन्धी आयोजनाका लागि राष्ट्रसंघीय खाद्य तथा कृषि संगठन (एफएओ) र कृषि, भूमि व्यवस्था तथा सहकारी मन्त्रालयले संयुक्त रूपमा विभिन्न स्थानमा योजना सञ्चालन गरिरहेका छन् ।
खाद्यान्न अभाव भएका जिल्लालाई राहत दिने र जोखिममा परेका कृषक परिवारका लागि आपत्कालीन सहयोग परियोजनासमेत सञ्चालन भएको छ ।
बीउ उत्पादन र आपूर्तिका लागि पाँच जिल्लामा सामुदायिक बीउ बैंक स्थापना गर्ने र विभिन्न १५ जिल्लामा व्यवसायिक बीज वृद्धि कार्यक्रम लागू गर्ने योजना छ ।
