– राजेन्द्र प्रसाद पाठक
शहर तथा गाउँहरुमा सँगुर पाल्ने प्रचलन नौलो होईन । आज भन्दा झण्डै तिस बर्ष अगाडिको घटना मेरो मानसपटलमा ताजै छ । त्यतीबेला प्राय सबैतिर स्थानिय जातका काला र कालोमा सेता धर्सा भएका सँगुरहरु पाल्ने प्रचलन थियो । काला भन्दा पाटे सँगुरहरु उन्नत मानिन्थे । पाटे जातका शहरी सँगुरहरुलाई हुर्रा भनिन्थ्यो । निस्चित जात जाती र समुदायले मात्र त्यो काम गर्दथे । ब्राम्हण, क्षेत्रिय र बैस्यका केही जाती बाहेक सुँगुर छुन समेत बर्जित थियो । यदी छोई हालेमा सियो तताएर जिभ्रो छेडेपछि र गौ दान गरेपछि मात्र जात फर्कन्थ्यो । उच्च समुदायका केही घरानियाँहरु जंगली सँगुर बँदेल भनेर खाने गर्दथे ।
सँगुर छुँदा जिभ्रो छेडेर मात्र शुद्ध भएको घटना सुनेर सँगुर देखेपछि हामी आफै भाग्दथ्यौं । अहिले सबै जसोको जिभ्रोमा सियो हाईन बँदेल बनेर स्वाद बसेको छ । गाउँ शहर जतातै सुँगुरका ठूला ठूला फर्महरु देख्न पाईन्छ । बिषेश गरी खोला नालाहरु यसबाट संक्रमित छन् । पानी र हावाको माध्याम बाट द्रुत गतीमा यसको संक्रमण बढ्दो छ । निश्चित जाती वा समुदाय बिशेषमा मात्र पुस्तौं देखी प्रचलित भएका कारण उनिहरुमा रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता प्रसस्त थियो । तर हाल आएर सबैमा प्रचलित हुँदा यसको बृद्धि बिकाश पनि द्रुत गतिमा भएको छ । यसबाट रोगको फैलावट पनि सोही गतिमा भएका कारण आजको समस्या बिकराल रुपमा देखा परेको हो । पश्चिमाहरु समेत बहत्तर घण्टा सम्म डिप फ्रीजमा नराखी यस्ता मासुहरु स्वस्थ भएको मान्दैनन् । तर हामीहरुमा भने चेतनाको स्तर कम भएकै कारण यस्तो अवस्था श्रृजना भै रहेको छ । बिशेष गरी बाक्लो बस्ती भएको शहरहरुमा यसको प्रकोप बढी हुनुमा स्वस्थ वातावरणको अभाव र खोला नालाहरु संक्रमित हुनु नै हो । बिशेष गरी कुखुरा , हाँस र सुँगुरको फर्म शहरी क्षेत्र र खोला , पानीको मुहान नजिक राखीनु हुँदैन । यस्तो ब्याबस्थापन गर्न सम्बन्धित् निकायमा काम गर्ने मानव रुपी सुँगुरहरुको गलत निर्णय र ब्यत्तिगत लालचका कारण स्वास्थ लगाएत सबै क्षेत्रमा यस्तो कल्पना भन्दा बाहिरको अवस्था श्रृजना भै रहेको छ ।
खान , लगाउन , धन सम्पत्ती आर्जन गर्न र ब्याक्तिगत पारिवारीक लालचमा फसेका यस्ता दुई खुट्टे सुँगुरहरुको चेतना स्तरमा जब सम्म बिकाश हुँदैन तब सम्म यस्ता परिणामहरु आम जनताहरुले पिडा भोगी रहन बाध्य हुनेछन् । आर्थिक बृद्धीका लागी जस्तोसुकै हर्कत पनि क्षम्य हुने राजनैतिक , सामाजिक र कानुनी आधारहरु रहेसम्म यो लगायत अन्य जटिल परिणमको अन्त्य हुन असम्भव नै देखिन्छ । खानामा मिसावट , अखाद्य बस्तुहरुको खुलेआम प्रयोगका कारण बिभिन्न प्रकोपहरुको सामना गर्न बाध्य हुनु पर्ने अबस्था छ । राज्यद्वारा पालिएका यस्ता निकायहरु अनियमितता गर्नेहरुलाई क्लिन चिट दिन अहोरात्र खटिएका छन् । यदी होईन भने आम जनताको स्वास्थमाथी खेलबाड गर्नेहरुलाई कारबाही गर्ने हदै सम्मको कानुन खोई ? यि निकायहरु के का लागी खडा भएका छन् ? अन्र्तराष्ट्रिय मानव अधिकार संस्थाहरुको आँखामा छारो हाल्नकै लागी र गरिव निमुखाको अनुहार देखाएर आर्थिक सहयोग लिई आफ्नो ढुकुटी भर्नकै लागी तल्लीन भै रहेको जस्तो मात्र देखिन्छ । होईन भने अबका पुस्ताले यस्तो परिस्थीती भाग्न बाध्य हुनु नपरोस् ।अस्तु ।
