बिश्वब्यापि माहामारि को रुपमा फैलिरहेको कोरेना भाइरस को उच्च जोखिम नेपालमा रहेको कुरा डब्लू एच ओ ले सार्बजनिक गरे लगतै नेपाल सरकार ले कोरोना महामारीबाट आम नागरिकलाई सुरक्षित राख्नका लागि बैधानिक बन्द (लकडाउन) गरेपछि र यो बन्दको क्रम लम्बिदै गएपछि कयौ ज्याला,मजदुरी गरेर छाकटार्नु पर्ने अबस्थाका नागरिकहरुले बीच परेर आर्थिक संकटको सामना गर्नु परिरहेको अबस्था छ। सरकार ले लकडाउन को समस्यामा आफ्ना तिनैवटा निकाय (केन्द्र,प्रदेश,स्थानीय)मा जनतालाइ राहात को ब्याबस्था गर्न बजेट छुट्याएपनि प्रभाबकारी राहात प्याकेज ल्याउन नसक्दा बिपन्न बर्गका जनता समस्यामा परेकाहुन।सरकारका मन्त्रिहरु जनतालाइ राहातको नाममा आफ्ना भ्रस्टचार कंपनि हरु फस्टाइरहेका छन।सरकारका मन्त्रीहरु कमिशनको चास्निमा चुर्लुम्म डुब्नुले सरकार पिडित नागरिक हरुलाइ राहात दिन कति सिरियस छ भन्ने नियत प्रस्ट देखिन्छ।केही स्थानिय निकायहरुले जनताको हितमा राहात प्याकेज ल्याएपनि लकडाउनको चपेटाले गर्दा सामाग्री उपलब्ध गराउन नसकिरहेको अबस्था छ।लकडाउनको अत्यधिक प्रभाब परेको राजधानीका जिल्ला काठमान्डौ ललितपुर भक्तपुरका केही स्थानिय तह हरुले सरकार को तर्फ बाट राहात बितरण गर्ने जमर्को गरेपनि राजनीतिक अतर छर्किएका कारण प्रभाबकारी बन्न सकेन,राहात कस्तालाइ दिने? भोटर या पिडित?भन्ने कुराको दुबिधा का कारण लक्षित बर्ग स्पस्ट पार्न नसक्दा नसक्दै पनि उपत्यकाका केहि स्थानिय निकायहरुले कतै डेरामा बस्नेलाइ लक्षित गरेर राहत बितरण गर्यो भने कतै घरभएका(भोटर)लाइ लक्षित गरेर बितरण गर्यो,प्राय गरेर दैनिक ज्याला मजदुरी गरेर खाने भनेको डेरामा बस्ने भएतापनि डेरामा बस्नेलाइ लक्षित गरेर बितरण गरिएको राहातमा बिपन्न बर्ग को प्रमाणित गराउनुपर्ने,अनि घरबेटीको सिफ़ारिश अनिबार्य हुनुपर्ने,बतिको बिल लालपुर्जा को फोटोकपि जस्ता काग़ज़ात बुझाउनुपर्ने झंझटिलो मापदंड रहेकाले कति पिडितहरुलाइ घरबेटीले सिफारिस तथा कागजपत्र नदिदा राहात नपाउने जस्ता समस्याहरु देखापरे।प्रधानमंत्री वलिले असि करोड बराबर को राहात बितरण गरिसकेको कुरा जिकिरगरेपनि लक्षित बर्ग सम्म असि रुपैया पनि पुग्न सकेको छैन ।देश र जनता लकडाउन ले आक्रन्त बनिरहेको बिषम परिस्थिति मा कसैलाइ केको धन्दा………………लाइ खानाको धन्दा भन्ने उक्ति लाइ चरितार्थ गर्दै रातोरातअध्यादेश ल्याउनु,सुकुम्बासी आयोग गठन गर्नु बिभिन्न निकायमा आफ्ना पार्टीका भरौटे हरुलाइ नयुक्ति गर्नु,सरकार परिबर्तन जस्तो राजनैतिक दाउपेच को खेलहुनुले सरकार जनता प्रति कति उतरदायि छ भन्ने प्रस्ट हुन्छ।जनतालाइ सरकार भएको प्रत्याभूति सम्म दिलाउन नसक्दा !लकडाउनको मारमा नागरिक परेका छन राजधानिमा ज्यालामजदुरी गरेर खानेहरु भोकै मर्नुभन्दा गॉउ फर्किन राम्रो भनेर दसौ दिन खालि खुट्टा र भोको पेट पैदल हिडेर अनेक कस्ट र यातना सहेर गॉउ फर्किरहेका छन।यस्ता नागरिकलाइ राज्यले गाडि ब्यबस्था गरेर गॉउ पुर्याउन सम्म जमर्को गरेन बरु केही स्थानिय तह हरुले आफ्ना नागरिक पैदल फर्किरहेको थाहापाए पछि गाडि ब्यबस्था गरेर गॉउ फर्काएका छन भने कति स्थानिय तहहरु कानमा तेलहालेर बसेका छन।यद्यपि नागरिकका लागि सरकार नै सर्वोपरि हो यस्तो अबस्थामा सरकार सरकारहरु बीचमा समन्वय भएर एक द्वार प्रणालीबाट राहत वितरणका लागि स्थानीय सरकारले अग्रसरता लिने हो भने वास्तविकक पीडितले राहत पाउने र नक्कली र दलीय स्वार्थ बोकेकाहरु किनारामा धकेलिन बाध्य हुने थिए।तर यस्तो परिस्थितिमा सरकार को ध्यान नागरिकमा भन्दा सत्ता टिकाउन तिर केन्द्रीत हुनु नेपाली जनताको दुर्भाग्यपूर्ण कुरा हो।
लकडाउनले चपेटामा परेर देश र जनता दर्जनौ समस्या बाट गुज्रीरहेको परिस्थितिमा सरकार राज्य र नागरिक प्रति गैर जीम्मेबार देखियो।तत्कालको जटिल परिस्थिति को रमिते बनेको सरकारको यो दयनिय कमजोर हर्कतका कारण सामाजिक संजालहरुमा बिभिन्न ब्यक्ति संघसंस्था हरुले राहतका नाममा जनताको भाबना को धज्जी उडाउदै लापरवाही तरिकाले बिपन्न बर्गका जनताको मजबुरी को प्रदर्शनी मेला आयोजना गरेका छन।यो परिस्थितिमा एक आर्थिक सवल नेपाली ले अर्को बिपन्न र बन्दको चपेटामा फसेर भोकै बसिरहेको नेपाली लाइ सहयोग गर्नु महानताको कुरा हो।सबै धनहुने संग सहयोगि मन नहुनसक्छ,कुनै सवल ब्यक्ती ले भाइचारा देखाएर अर्को पिडित ब्यक्तिलाइ मद्दत गर्नु स्वाभाविकै हो तर त्यही कार्य कसैका लागि आफ्नो खोक्रो वैभव प्रदर्शन, प्रभाव विस्तार, स्वार्थ साधना गर्ने ,र सहयोग को ढोडं रचेर आफ्नो राजनैतिक धरातल बलियो हुन्छ भन्ने आसय ले राहतग्रही नागरिकहरुको तेजोवध गर्ने माध्यम बन्न पुगेको छ।
कोरोना भाइरस को उच्चजोखिम को त्रासले गरिएको लकडाउन को बिषम परिस्थितिमा राहात भन्ने शब्द सामाजिक बिकृति बढाउने एउटा राजनितीक दाउपेच को रुपमा ब्याप्त भएको छ।राहत शब्द बिपन्न बर्ग को आबस्यकता भन्दा आफ्नो लोकप्रियता आर्जन र आफ्नो अभिश्ट पुरा गर्ने प्रचार प्रसारको दर्बिलो हत्यारको रुपमा प्रयोग भइरहेको छ।हाल लकडाउनको समस्यामा परेका पिडित ब्यक्ति हरुलाइ बितरण गर्ने राहातहरु :(1)सरकारी राहात(,2)राजनितक राहात,(3.)फेसबुके राहात,(4,)कमाउ राहात,(5,)परोपकारी राहात,जस्ता बिभिन्न प्रकारका देखिए
आफ्नो राजनीतिक छबिलाइ बरकरार राख्न र जनतालाइ आफु दाता र अब्बल दर्जाको प्रमाण देखाउने होडबाजीमा राहत वितरणको नाममा राज्यलाई नै टिठ लाग्दो बनाएर केही आफ्ना कार्यकर्ता र केही बिपन्न व्यक्तिहरुलाइ राहात स्वरुप दाल चामलको पोको कतै कतै हातधुने साबुन,कतै कतै माक्स,कतै औसधी दिएको फोटो सामाजिक संजाल र मिडिया दुरुपयोग गर्दै प्रपोगान्डा मच्चाएर एक पार्टी भन्दा अर्को पार्टि र एक ब्यक्ति भन्दा आफु सर्वेसर्वा भएको देखाउनेहरुको भिड रह्यो भने अर्काथरी फ़ेसबुके राहात आफैलाइ कसैले उद्धार गरिदिए हुन्थ्यो भन्ने अवस्थाका व्यक्तिहरुको झुण्डले पनि एउटा माक्स पॉच दस जनाले छोएर दिने,उहिले बुहारीलाइ माइती पठाउदा पारिने कोसेलिपातको पोको जत्रो एउटै पोको एक ब्यक्तिलाइ दसजनाले दिएर राहात बितरणमा ब्यस्त,राहात बितरण गरियो भन्दै राहतग्रहीको फोटो फ़ेसबुक मा पोस्ट गरेर गरिबीको हुर्मत लिदै प्रचार प्रसार गर्ने,।अर्कोएकथरी ब्यक्तिहरु भने कमाउनको लागि राहत बितरणमा लागेका देखिएको छ।राहत को नाममा चन्दा उठाउने र उठेको चन्दाको ९० प्रतिशत आफैं राखेर १० प्रतिशत मात्र राहत स्वरुप पीडितहरुलाई दिइ कमाउ धन्दामा लागेका कमाउ राहातेहरु गॉउदेखी शहरमा सम्म लर्को लागेका छन।कसैलाइ एककप चिया पनि कहिल्यै आफ्नो पकेट बाट नखुवाउने ललचि ब्यक्तिहरु समाजसेबी को ढोडं रच्दै संघ संस्था बाट पिडितका नाममा मागेर आफ्नो खल्ति गरुड्गो बनाउदै आफुलाइ दानबिर हुं भनि सामाजिक संजालमा दिनहु फोटो पोस्ट्याउने गरेको पाइयो,यस्ता कमाउ राहातमा सहयोग गर्ने संघसंस्थाले पिडित लाइ सेवाभन्दा पनि आफ्नो संस्थाको नाम प्रचार प्रसार हुने स्वार्थमा लगानि गरेको पाइएको छ।
आपतमा परेका व्यक्तिहरुलाई हुनेखानेले वा मनहुने ले आफ्नो क्षमता अनुसार चाहे एक किलो चामल जस्ले एकछाक भएपनि टार्न मद्दत गर्दछ चाहे दसकिलो को पोकाहोस चाहे एउटा साबुन माक्स होस एउटा बिपन्न बर्गको लागि ठुलो हुन्छ,सेवाको हिसाबले राहत सामग्री दिनुलाई सकारात्मक उदाहरणीय मानवीय कार्य मान्नुपर्छ र त्यस्ता मानबिय सेवामा लागेका धार्मिक नियतांक व्यक्तिहरुलाई सबैले साधुवाद दिनुपर्छ। मानबिय धर्म सम्झेर नि:स्वार्थ रुपमा पिडित को पहिचान गरि राहात दिने ब्यक्ति हरुपनि थुप्रै छन।तेस्ता ब्यक्तिहरु नकतै राहात दिए भन्छन,न मैले यति दिए उति दिए भन्छन, न सामाजिक संजालमा प्रापक को नाम फोटो हाल्छन तर निरन्तर निःस्वार्थ सेवागरेर परोपकारी राहात पुर्याइरहेका छन।
संघ,संस्था र राजनीतिक दलहरुको आवरणमा राहतको नाममा आफ्नो स्वार्थसिद्धिमा सस्तो लोकप्रियता बटुल्न उताउलो र भड्किलो रुपमा सामाजिक संजाल राहतग्रही को फोटो पोस्ट गरेर पिडित को मजबुरी को धज्जी उडाउनु हो यसरी दिएको लिएको फोटो पोस्ट भनेको घरमा पाहुना बोलाएर सम्मान साथ मिठो खुवाएर पाहुना बिदाइ गरिसकेपछि मैले फलानालाइ यति खुवाए भन्दै हिड्नुजस्तै हो ।राहात भनेको पबित्र नियत राखेर दिंदा क्षमता अनुसारको ठुलो सानोजस्तो दिएपनि पिडितलाइ मलम नै हुन्छ तर प्रचार प्रसार गरेर सस्तो लोकप्रियता बटुल्न सामाजिक संजालमा फोटो पोस्ट गर्नाले दातालाइ कोरोना राहात आफ्नो लक्ष पुरागर्ने मलम बन्नसक्ला तर पिडित लाइ भने आहात हुनजान्छ।यसैले राहात बितरण कार्यमा सरकारले बेलैमा बुद्धि पुर्याएर अनुगमन र नियन्त्रण नगर्ने हो भने राज्यले थेग्नै नसक्ने अराजकता बढ्ने खतरा देखिएको छ । (नितान्त ब्यक्तिगत बिचार)
