माया पन्त
जाजरकोट २७, भदौ । जाजरकोटमा बर्षेनी सडक निर्माणमा करोडौं बजेट खर्च हुदै आएको छ । तर ती सडकमा गाडि गुडाउनलाई भन्दा देखाउनका लागि मात्र बनाएको जस्तो देखिन्छ । जिल्लाका विभिन्न स्थानमा सडक खन्ने चलिरहेको भए पनि गाउँ पिच्छे खनीएका सडक अलपत्र परेका छन् । बर्खाको समयमा हिलाम्मे र हिउँदमा सडक धुलाम्मे हुने गर्छन् । बर्षातका कारण सडक भत्किनुको साथै ठाउँठाउँमा पहिरो गएपछि यातायात संचालनमा सहज पहँुच नहुँदा दुर्गम गाउँमा दैनिक उपभोग्य बस्तु आपुर्तीमा समस्या हुने गर्दछ । स्थानीयले मोटर चढ्ने अपेक्षाका साथ खनेका ती सडकको पछिल्लो बर्ष कुनै नाम निसाना नै पाउन गाह्रो पर्ने गरेको छ ।
जिल्लामा खनिएका अधिकांश सडक यातायात संचालनको लागि मात्र नभएर मान्छे हिड्नलाई समेत समस्या हुने गरेको छ । सडक निर्माणका नाममा करोडौं रकम ठेकेदारले झ्वाम बनाउँदा पनि स्थानीयले राहत स्वरुप यातायात सुविधा पाउन सकेका छैनन् । लागत कम हुने र सडक योजनाको माग धेरै हुँदा समस्या भएको जिल्ला इन्जीनियर सुर्य शाही बताउँछन् । जिल्लामा सडक धेरै छन् तर यातायात सेवा छैन । बाटो बनाइएको छ तर गाडी गुडाउन सकिरहेको अवस्था छैन । बजेट खर्च भएको अनुपातमा स्थानीयले लाभ लिन सकेका छैनन् । सडकमा नाली काट्ने, चौडा पार्ने, ग्रेडीङ्ग मिलाउने, ग्याबीङ्ग, मेसीनरी वाल लगाएत कार्य नहँुदा समस्या अझ थपिएको छ । सडक योजनाको माग धेरै आउने तर बजेट कम हुँदा लक्ष्य अनुसारको काम गर्न नसकेको शाहीको भनाइ छ । भत्केका सडक मर्मत गर्न पनि बजेट नभएको शाहीले बताए । शाहीका अनुसार सामान्य पहिरो पन्छ्याउन मात्र १० लाख बढी रकम आबश्यक पर्छ, धेरै सडकको अवस्था उस्तै नाजुक छ । सडक निर्माणमा जिल्ला समन्वय समिति, ग्रामीण सामुदायीक पूर्वाधार विकास कार्यक्रम, विकेन्द्रीत ग्रामीण पूर्वाधार तथा जिविकोपार्जन सुधार कार्यक्रम, सडक डिभिजन, सहरी विकास तथा भवन डिभिजन, ३ नगरपालिका तथा ४ गाउँ पालिकाबाट सडक खनिएको छ । यी निकायहरुले बर्षेनी सडक निर्माणमा काम गरेपनि उपलब्धी शुन्य जस्तै रहेको कुशेका कल्दर सिंहले बताए ।
खलंगा पाँचकाटीया जुम्ला सडक निर्माण थालेको १२ बर्ष वितेको छ । उक्त सडक निर्माणका लागि २५ करोड भन्दा बढी रकम खर्च भैसकेको छ । तर सम्भावित रणनितिक सडकको २० किलोमीटर दुरीमा पनि नियमित यातायात संचालनमा आउन सकेका छैनन् । यो सडकमा बस गुड्ने त कता हो कता ट्याक्टर र जीव समेत गुड्न असम्भव छ । विगत १०/१२ बर्ष अघि देखि निर्माण शुरु भएका सडकमा पनि यातायातका साधन संचालन हुन सकेका छैनन् । खलंगा — पाँचकाटीया सडक बन्द हुँदा बारेकोट गाउँपालिका र कुशे गाउँपालिकाका बासिन्दा २ दिन पैदल हिडेर सदरमुकाम आउन बाध्य भएका छन् । त्यसैगरी खलंगा रिम्ना सडकको पनि हालत कन्तविजोग जस्तै छ । रिम्नाबाट खलंगा आउन २ किलोमिटर सडक पार गर्न ५ घण्टा बढी समय लाग्ने गरेको छ । रिम्ना सडकको कालेगाउँ खण्डमा अबरुद्ध सडक सुचारु गर्न कसैले चासो नदिएको स्थानीयको आरोप छ । नगरपालिका क्षेत्र भित्रको सडकको दुरदशाले स्थानीय हैरानी भएका छन । नगरपालिकाको चरम लापर्वाहीले गर्दा सडकको कन्तविजोग भएको स्थानीयको आरोप छ । यो सडकमा यात्रुले गाडि धकेल्ने तथा डोरीले तान्ने गर्नु पर्छ । यस तर्फ सरोकारवाला निकायको ध्यान पुगोस भन्छन् त्रिवेणी नलगाड नगरपालिका ४ का डिल्ली रावल ।
त्यसैगरी आर्थिक बर्ष ०७३/७४ मा जाजरकोटमा जिल्ला समन्वय समितिले ७९ सडक निर्माणका लागि १३ करोड बढी खर्चेको छ । भने डिभीजन चौरजहारीले आर्थिक बर्ष २०७३/७४ मा मात्र जाजरकोटका ३२ सडक निर्माणमा १५ करोड खर्चेको छ । स्थानीय यातायात पुर्वाधार, गाउँपालिका भवन जोड्ने, आर्थिक केन्द्र तथा दुई जिल्ला जोड्ने, साना सिंचाई नदी नियन्त्रण तथा अन्य पुर्वाधार, भौतिक पुर्वाधार, निर्वाचन क्षेत्र पुर्वाधार विशेष, सडक बोर्ड लगाएत कार्यक्रम मार्फत आएको उक्त बजेट सडक निर्माण खर्च गरेको हो ।
जाजरकोटमा ग्रामीण सडक, कृषि सडक, आर्थीक केन्द्र तथा दुई जिल्ला जोड्ने सडक, पर्यटन सडक, क्षेत्रीय सडक, नगरपालिका तथा गाउँपालिका जोड्ने सडक, रननैतिक सडक ,पहुच मार्ग सडक, निर्वाचन क्षेत्र गत सडक, तथा जिल्लाभरको सडक सञ्जाल र छिमेकी जिल्ला जोड्ने उदेश्यले १ सय २१ सडक निर्माणाधिन रहेका छन् । जाजरकोटमा यी लगाएत करोडौं बजेट खर्चेर निर्माण थालिएका १ सय २१ सडक अलपत्र छन् । जस् मध्ये सडक डिभीजन कार्यालय चौरजहारी रुकुमद्वारा ३२ सडक र जिल्ला समुन्वय समिति मार्फत ७९ सडकको निर्माण शुरु गरीएको छ । सडक डिभीजन कार्यालय चौरजहारीले जुम्ला जोड्ने ३ संभावित रणनितिक मार्ग र २८ क्षेत्रिय तथा शहरी सडक निर्माणमा काम थालेको छ । डिभीजन चौरजहारीले निर्माण थालेका सबै सडक लथालिंङ्ग अवस्थामा रहेका छन् । कुनै सडकमा मनोमानीे सर्भे तथा रेखांकन, कुनै सडकमा कडा चट्टान कटीङ्ग नगर्दा र कुनै सडकमा नाली, तार जाली, वाल, ढल निकास, ग्राभेल लगाएत स्तरोन्नतिको कार्य नहुँदा अलपत्र परेका छन् ।
खलंगा, जुम्ला पाँचकाटीया, छेडा, मोर्क, बालुवा, थलह, भुरचौर भेडेखर्क, पाँचकाटीया फुलचाउली, खलंगा भेडेखर्क, लिर्ता कार्कीगाउँ, पाँचकाटीया पैंक, छेप्का, कैना, कालिमाटी, पिपलचौर, लहँ खाल्चौर, पाँचकाटीया ब्याउली ढुङ्गा, छेडा कचाली, पाचकाटीया नेटीलेख करुवा चाउलेचौर लगाएतका सडक निर्माणमा काम थालेको बर्षौ वितेको छ तर सडकमा यातायात चल्दैनन् । त्यस्तै भुचौर स्याउली कृष्ण मन्दिर, चौखा रजिक बानिया गाउ, मटेला ईभर काफलचौर, ईभर पुन्मा दोकाना, खलंगा शहरी सडक लगाएतमा करोडौं बजेट खर्च भएको छ ।
कतिपय सडकको रेखांकन प्राविधीक नियम विपरित हँुदा पनि निर्माण कार्य अलपत्र परेको हो । प्राविधीक दृष्टीकोण भन्दा पनि राजनितिक दवावमा घरछेउ नजिकबाट सडक लैजान खोज्दा यस्तो भएको हो । सरकारी लगानी बालुवामा पानी भएको स्थानीयको आरोप रहेको छ । ती सडकमा यातायात संचालन नहु“दा दैनिक उपभोग्य बस्तु, विकास निर्माण सामाग्री लगाएतको ओसारपसारमा पनि समस्या हुने गरेको छ । दशक अघि निर्माण भएका सडकमा समेत बाह्रै महिना यातायात संचालन हुन सकेका छैनन् । सडक निर्माण गर्ने तर गाडी गुडाउनलाई योग्य नबनाउने प्रचलनले पनि समस्या आएको हो । बर्खामा हिलाम्मे र हिउदमा धुलाम्मे सडकमा जनताले सास्ती खेप्नु परेको छ । जाजरकोटमा सडकमा सरकारी लगानी बालुवा पानी जस्तै भएको रावलको भनाइ छ ।
जाजरकोटको तीन क्षेत्रबाट जुम्ला जोड्ने रणनैतिक सडक र जाजरकोट डोल्पा भेरी करीडोरको लागि प्रयाप्त बजेट आउन नसकेको हो । १ सय १६ किलोमीटर दुरीको भेरी करीडोर (सहायक राजमार्ग) जाजरकोट डोल्पा खण्ड, ७० किलोमीटर जाजरकोट पाँचकाटीया पैंक ब्याउलीढुंगा जुम्ला सडक, ९० किलोमीटर दुरीको छेडा चाँदे जुम्ला सडक र १ सय ४० किलोमीटर लम्बाईको जाजरकोट बारेकोट चाखुरे जुम्ला सडक निर्माणका लागि प्रयाप्त बजेट विनियोजन नहुँदा निर्माणले गति नलिएको हो । यस जिल्लामा निर्माण हुने क्षेत्रीय तथा शहरी सडकमा विनियोजित बजेट कनिका छराई भएको छ । शहरी सडकमा ४ लाख र क्षेत्रीय सडकमा ८ लाख मात्र बजेट विनियोजन हुने गरेको छ ।
यस जिल्लामा निर्माणधीन दर्जन सडकमा डिभीजन कार्यालय चौरजहारी र समुन्वय समिति अन्र्तगतका विभिन्न कार्यक्रमबाट दोहोरो भुक्तानी हुने गरेको खुल्न आएको छ । सम्बन्धित प्राविधीक, ब्यबशायी, उपभोक्ता समिति लगाएतको मिलोमतोमा एउटै सडकको दोहोरो भुक्तानी हुने गरेको हो । कालीमाठी लहँ नेटीलेक, छेप्का कैना किटेनी, भुचौर स्याउली कृष्ण मन्दिर, चौखा रजिक बानिया गाउ, मटेला ईभर काफलचौर, ईभर पुन्मा दोकाना, किटेनी कैना छेप्का, छेडा चाँदे लगाएत सडकमा दोहोरो भुक्तानी हुने गरेको हो । एउटै सडकलाई ३/४ ठाउबाट बजेट हालेर भुक्तानी गर्दा पनि गुणस्तरीय हुन नसकेको हो ।
