–राजेन्द्र प्रसाद पाठक
एउटा रसिलो पोषिलो हृष्टपुष्ट फल ,पात ,घाँस , सितल प्रदान गर्न प्रेरित बलियो जरा गाडेको रुखलाई जसरी माथीका कुनै पनि गुणहरु नभएको र आफ्नै जरा र धरातल सम्म नभएको परजिवी बनस्पति जो अर्काको अंङ्गमा गाडिएर जसरी जुम्रा , उडुस , उपियाँ, किर्ना , सुलसुले , भुसुना , लामखुट्टे , मोंस , आदीले जीवित जनावर र मानवलाई समेत सताएर रवाफपुर्ण जीवन ब्यतित गरिरहेको हुन्छ । त्यसैगरी ऐंजेरुले समेत एउटा जीवित रुखलाई उसको शशक्त शरिरमा सकुशल टाँसिएर जीवित रुखको जीवन र अस्थित्व माथी धावा बोल्दै रवाफ जमाई रहेको हुन्छ । ता कि रुख भन्दा शक्तिशाली र सवल मै हुँ जस्तो भान बाहिरी आवरणमा देखाई रहेको होस् ।
माथी उल्लेखित प्रसंङ्गसंङ्ग मेल खाने खालका राजनैतिक परिवेशहरु नेपालको राजनैतिक र शासकिय पेरिफेरीमा निरन्तर रुपमा हाल सम्म नै देखापर्दै र शसक्त हुँदै आईरहेकै छ । नेपालमा राणा शासन शुरु हुनु अगावै देखी शुरु भएको यि यस्ता राजनैतिक गतिबिधीहरुका कारण पनि बिकाश गति अबरुद्ध हुँदै आएको सहजै अनुमान लगाउन सकिन्छ । कतिपय त्यस्ता ऐंजेरु रुपि चाटुकारहरु कालान्तरमा आएर आफ्नै जरा गाड्न र हाँगाविङ्गा फैलाउन समेत सफल भएको इतिहास समेत नभएका होईनन् । अध्ययनले भ्याए सम्मका उदाहरणहरुलाई सविस्तार बयान गर्ने कोशिस गएिको छ छुटफुट भए आगामी लेखनक्रममा निरन्तरता दिईनेछ ।
माथवरसिंह थापा जो नेपालका शशक्त प्रधानमन्त्रीका रुपमा देखा परेका थिए । उनकै पालादेखी दर्बारीया षडयन्त्र र खिचलोका कारण भाई भारदारकै रुपमा रहेका बाहिरी तत्वले शक्तिका लागी बिभिन्न चाल चल्दै आएकाछन् जो रक्तरंञ्जित र अपृय हुँदा हुँदै पनि नेपालको राजनितीमा सुपाच्य हुदै आएकोछ । माथवरसिंहका नाताले भाञ्जा पर्ने र पृय पात्रकै रुपमा रहेका जंङ्ग बहादुरकै कारण मामा माथवरसिंह र महारानीका पृयपात्र गगनसिंहको समेत हत्या भएको थियो भन्ने कुरा इतिहासले लगभग पुष्टि गरिसकेको छ । फेरी तिनै ऐंजेरु रुपमा उदाएका जंङ्गबहादुरले नै आफ्नो जरा गाड्न सफल भएर एकसय चार बर्षसम्म हांगाबिंगा फैलाएका थिए ।
जब श्री ३ जंङ्गबहादुरको उदय नेपालको राजनैतिक इतिहासमा भयो उनिमाथी समेत ऐंजेरु बन्न सफल भएकाहरुको बिस्तारले परजिवी राजनैतिक इतिहासलाई झनझन बलियो बनाउँदै लैजादै गरेको अनुभुति हुदै जान्छ । जंङ्गबहादुरको अंङ्गमा विजारोपण भएको ऐंजेरु रुपी मोह उनकै कान्छा भाई धिरसंशेरका सत्रभाई छोराहरु श्री ३ रणेद्दिप सिंहको पालासम्म आई पुग्दा मौलाएर जंङ्ग खलक लगाएत अरु सबै राणाहरुलाई समाप्त पारेर आफ्नै मात्र वरचस्व कायम गर्न सफल भएका थिए । यही रत्तपात रुपी राजनैतिक अवसरको प्रतिमुर्तिका रुपमा स्थापीत भएका थिए श्री ३ बिरसंशेर सहित सत्र भाइले मच्चाएको वंशहत्याको प्रतिफलबाट नै संशेर खलकको अस्थित्व मौलाएको थियो ।
उनिहरुमा समेत भाई भाईमा शासन सत्ता सर्ने नितीका कारण श्री ३ देब संशेर सम्म आई पुग्दा तिनै बंश ऐंजेरु रुप धारण गरिसकेका थिए । सोही कारण अघिल्ला दिन सम्म दर्बार हाई स्कुलको कार्यक्रम पाश्चात कोटमा लागेको धुलो टक्टकाउँदै गरेका चन्द्रसंशेर भोली पल्ट नहुँदै उनै दाजु देबसंशेरको बिरुद्धमा उत्रिएर सत्ताच्युत गर्न सम्म पछि परेका थिएनन् । यसरी श्री ३ चन्द्र संशेरले सत्ता हत्याउँदै गर्दा अब फेरी एक पटक अर्को ऐंजेरुले आफ्नै जरा गाडेर नयाँ पृष्टभुमी बनाउन सफल भएको देखियो । यसरी अन्तमा यिनै ऐंजेरु रुपी बटवृक्षमा अर्को फरक खालको ऐंजेरु पलाउन शुरु कसरी भयो भनी देखी जब श्री ३ चन्द्रले राणाहरुमा क,ख,ग श्रेणीमा राणाहरुलाई बिभाजन गरी आफ्ना छोराहरुमा शासन सर्ने ब्यावस्था श्रृजना गरे त्यसपछि सदाका लागी अन्त हुने तिर उनिहरुको शासन उन्मुख भयो राणाहरुमा देश बिदेश आवास प्रवासमा रहेर शुरु भएको बिद्रोहले र आफ्नै आन्तरिक कलहले नै यो शासन पद्धती बि.सं. २००७ सालमा आएर अन्त भयो ।
यसरी राजा र दलहरुको हातमा शासन हस्तान्तरण भए पाश्चात समेत सो ऐंजेरु बन्ने बनाउने प्रकृयाको अन्त्य भने हुन सकेन । प्रजातन्त्र पाश्चात राजा त्रिभुवनको ऐंजेरु सावित हुन आए उनकै सुपुत्र राजा महेन्द्र उनकै कारण २०१७ सालमा दलिय राजनितीको अन्त्य भयो । जसको लागी १०४ बर्षे राणा शासनको अन्त्य जनता र राजा दुवै थरीको एकाकारबाट मात्र संभव भएको थियो । यसरी राजाले समेत ऐंजेरु रुपलाई सवल तुल्याएर बटवृक्ष बन्न सफल भएकाछन् । यदाकदा नलेखिएको ईतिहासमा राजा महेन्द्र समेत प्रजातन्त्र पुर्नस्थापना गराउन चाहन्थे तर सोही ऐंजेरु रुपी रानी रत्नका कारण सो संभव नभएको हो भन्ने सम्मको अपुष्ट खोज शुरु भएकोछ ।
यसै गरी राजा बिरेन्द्र सम्म आइपुग्दा पञ्चायती ब्यावस्थामा होस् अथवा प्रजातन्त्रको पुर्नस्थापना पाश्चात समेत बिभिन्न काल खण्डमा उनकै रानी ऐश्वर्यको ऐंजेरु रुप र स्वाभावले नेपालको राजतन्त्र अत्यन्तै कमजोर हुदै गएको थियो । सोही कारण बिभत्स दर्बार हत्याकाण्ड हुनका लागी समेत सहयोगी बन्न सफल भएको इतिहासले बताउँछ । राजा ज्ञानेन्द्र सम्म आई पुग्दा उनीसंङ्ग जनता उति नाराज थिएनन् जति युवराज पारससंङ्ग थिए । त्यसैले नेपालमा राजा उन्मुलन हुनु अगाडी तात्कालिन प्रधानमन्त्री गिरीजा प्रसाद कोईरालाले बेबी किङ्गको अवधारणा यही अवस्था नआओस भन्नका लागी नै अघि सारिएको हुनु पर्दछ । तर पारसको ऐंजेरुपन वृक्ष बन्न नपाईकनै ओइलाउन बाध्य भयो ।
यसै गरी जननिर्वाचित प्रधानमन्त्री कृष्ण प्रसाद भट्टराईका कुनै खास आफन्त त थिएनन् तर पनि केही निकटस्थ आसेपासेका रुपमा भर्ति भएका अमिता कपाली जस्ताका कारण यस्ता सन्त नेता समेत प्रभावित भएका थिए । यसरी नै गिरीजा प्रसाद कोईराला प्रधानमन्त्री रहँदा सुपुत्री सुजातालाई बिवाह गरेर बिदेशकै नागरीक भएको अवस्थामा समेत वापस गराएर नेपाली राजनितीमा स्थापित त गराउन चाहेका थिए केही हद सम्म सफल समेत भएकै हुन तर तिनी ऐंजेरुले समेत जरा गहिरो गाड्न नसक्दै गिरीजा प्रसादको अन्त्य भयो सुजाता भित्र खासै राजनैतिक क्षमता भन्दा पनि शक्तिको दुरुपयोग गरेर सम्पत्ती आर्जन गर्ने र त्यसमा रुवेल चौधरी जस्ता बंगलादेशी नागरीकलाई ज्वाँई भएकै नाताले नेपालको श्रोत साधनमा हावी गराउने काम गरेकी थिईन । यत्ती मात्रै नभएर नेपाल टेलीकम जस्तो राष्ट्रको सञ्चार माध्यामबाट आर्जन हुने रकम चोरी गराउन समेत सफल भएकी थिईन ।
यसैगरी प्रधानमन्त्री प्रचण्डपुत्र प्रकाश समेत बिभिन्न महिला प्रकरणमा र आर्जनका हिसावले समेत प्रचण्डको राजनैतिक जीवनमा बेला बेला बाधक बनिरहेका थिए भन्ने कुराबाट सञ्चार माध्याम अछुतो रहन सकेन । यसैगरी बाबुराम पत्नी हिसीला यमीको राजनैतिक पृष्टभुमी आफ्नै भएता पनि एउटा जन निर्वाचित प्रधानमन्त्रीलाई धुलो चटाउन जे जति राजनैतिक र मिडीया मसला आवश्यक पर्दथ्यो सो भन्दा बढी नै दिन सफल भएकी थिईन । उनलाई त एसियाकै भ्रष्ट महिलाको सुचिमा मिडीयाबाजी भएको थियो । तर हिसिला यमीलाई पनि पछार्न सफल अर्की शक्तिको आडमा आफुलाई अत्यन्तै सफल भनाउन र बनाउन प्रपञ्च रच्ने शकुनी रुपी महिला पात्र आरजु राणा जसका कारण एउटा प्रजातान्त्रीक बटवृक्ष रुपी नेपाली कांग्रेस पार्टी आज आएर मरणासन्न भएकोछ । उनले कांग्रेस पार्टी भित्रै बसेर आफ्नो बाबु बाजेको शासन ब्यावस्था अन्त गर्न सफल भएको पार्टीलाई सकुनी रुप धारण गरेर बापवैरी साधन गर्न सफल भएकी छिन् । उनलाई कांग्रसको ऐंजेरु भन्दा पनि बापवैरी साधन गर्न सफल महिला सकुनी पात्र भनियो भने अझै उनिप्रति न्याय होला ।
नेपालको राजनैतिक वृत्तभित्र यस्ता कैयौं पात्रहरु छन् जो आफ्ना कारणले कहिँकतै स्थापित हुनु भन्दा पनि आफन्तका शक्तिका कारण र तिनै शक्तिशाली भएकाहरुको आसेपासे भएकै कारण पद र प्रतिष्ठामा छन् । यसै भएका कारण देश र जनता आजसम्म नै प्रताडित भैरहेकाछन् भन्दा फरक नपर्ला । समय छदै सम्वन्धित निकायले यसको पहिचान गरी पर्गेल्न सक्दा भोली हुने बदनामीलाई रोक्दै देश र जनताको विकासका लागी बाधक तत्वको समयमै अन्त हुने थियो । अस्तु !!
